Innowacyjne technologie dla branży spożywczej

Spojrzenie na sytuację branży spożywczej daje wiele do myślenia. Według Instytutu Zasobów Światowych z siedzibą Waszyngtonie, jedna czwarta globalnej emisji dwutlenku węgla pochodzi z produkcji żywności. Przemysł spożywczy konsumuje 70% słodkiej wody zużywanej na całym świecie, a rolnictwo zajmuje 37% wszystkich użytecznych gruntów. Ponadto logistyka produktów spożywczych często bywa źle zorganizowana – w sumie 32% wszystkich produktów żywnościowych marnuje się po drodze od producenta do konsumenta – psując się podczas transportu, w supermarketach lub w prywatnych gospodarstwach domowych, albo ląduje w koszach na odpadki. Wszystko to wkrótce musi się zmienić dla dobra naszej planety i jej mieszkańców. Nie będzie to jednak łatwe zadanie, zwłaszcza, że według Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa, do 2050 r. trzeba będzie wyprodukować o 60% więcej żywności, aby wyżywić 9 mld ludzi na świecie (szacowana populacja).

Jak to zrobić? W listopadzie 2016 r. Europejski Instytut Innowacji i Technologii (EIT) Unii Europejskiej z siedzibą w Budapeszcie ogłosił zwycięzcę ogólnoeuropejskiego konkursu na stworzenie „społeczności wiedzy i innowacji" koncentrującej się na żywności przyszłości. Zwycięzcą zostało konsorcjum o nazwie "FoodConnects". Konsorcjum początkowo składało się z głównego zespołu czterech partnerów, w tym z Uniwersytetu Technicznego w Monachium. Do czasu przedłożenia zwycięskiego projektu rozrosło się do 50 podmiotów – uniwersytetów, instytutów badawczych i firm zlokalizowanych w 13 (głównie europejskich) krajach. Jedną z nich jest Siemens.​

W ciągu najbliższych siedmiu lat grupa otrzyma dofinansowanie z EIT w wysokości ponad 400 mln euro, a także 1,2 mld euro od członków konsorcjum, które w przyszłości będzie nazywane "EIT food". Wkład własny członków konsorcjum zostanie przeznaczony przede wszystkim na wsparcie istniejących projektów i wewnętrznych prac rozwojowych, skupionych na projekcie EIT. To zaangażowanie odzwierciedla przekonanie uczestników konsorcjum, że sformułowane cele są zasadne, a ich realizacja konieczna i realna, ale też korzystna dla biznesu.

Plan jest ambitny: projekt EIT wymaga całkowitego przeorganizowania systemu światowej produkcji żywności, restrukturyzacji w kierunku zrównoważonej produkcji i zmotywowania konsumentów do praktykowania zdrowego odżywiania. Przy wsparciu EIT uczestnicy konsorcjum opracowują i realizują konkretne projekty, dzięki którym ta wizja ma szansę stać się rzeczywistością – dzięki nowym i ulepszonym technologiom oraz konkretnym inicjatywom i projektom. – Siemens koncentruje się na cyfryzacji i automatyzacji. Naszym głównym wkładem jest dostarczanie oprogramowania opartego na Teamcenter, COMOS lub MindSphere – mówi Rudolf Sollacher, który koordynuje działania na rzecz EIT w Siemensie w Monachium-Perlach.

Jednym z głównych celów Siemensa jest ograniczenie marnotrawstwa żywności podczas procesów produkcyjnych i w drodze do konsumentów końcowych. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, straty żywności w Europie zostaną zmniejszone o co najmniej 30%. Jednym z możliwych działań jest wykorzystanie produktów uznawanych za odpady żywnościowe, jako surowca wtórnego. Na przykład produkcja owsa generuje pozostałości, które są nadal bogate w błonnik i białko. Te resztkowe materiały mogłyby być użyte do produkcji muesli lub paszy dla zwierząt. Odpowiednie procesy techniczne już istnieją, ale nie zostały jeszcze przetestowane w skali przemysłowej. Innym pomysłem jest wykorzystanie czujników do wykrywania, czy jedzenie znajdujące się w supermarkecie lub w lodówce jest jeszcze jadalne. Pozwoliłoby to wykorzystać produkty, których data przydatności do spożycia minęła, ale mimo wszystko nadają się do zjedzenia.

Projekt EIT ma również na celu zapewnienie, że tylko zdrowa żywność dociera do konsumentów. Aby to osiągnąć warto poznać ścieżkę, którą każdy produkt podąża  do konsumenta końcowego. Projekt śledzenia trasy, w którym Siemens odgrywa ważną rolę, nazywa się „Digitalizing Food Supply Networks". Siemens stosuje tu rozwiązania MindSphere, które umożliwiają stworzenie „cyfrowego bliźniaka” dla produktów spożywczych. Dzięki temu można się dowiedzieć, czym jest dany produkt, skąd pochodzi, jak został wyprodukowany lub jakie składniki zawiera.

Jednym z rozwiązań jest umożliwienie identyfikacji pochodzenia warzyw lub mięsa za pomocą technologii blockchain (zdecentralizowana i rozproszona baza danych w modelu open source w sieci internetowej, bez centralnych komputerów i  bez scentralizowanego miejsca przechowywania danych, służąca do księgowania poszczególnych transakcji, płatności lub zapisów księgowych). W ten sposób digitalizacja może pomóc w przywróceniu zaufania konsumentów do branży spożywczej. – Dzisiaj konsumenci stawiają coraz wyższe wymagania dotyczące pochodzenia i przetwarzania jedzenia – mówi Sollacher. – Koncentracja na klientach jest kluczową kwestią dla EIT food. W ostatecznym rozrachunku chcemy, aby konsumenci mogli prześledzić pochodzenie każdego składnika spożywanej przez nich żywności. Dokumentowanie całego łańcucha produkcji nie tylko pomoże zagwarantować wysoką jakość żywności, ale także ułatwi identyfikację ewentualnych problemów.​

W projekcie EIT ważną rolę będzie odgrywać spersonalizowane żywienie . Jest to zbieżne z najnowszym trendem w medycynie, czyli planowaniem odpowiedniej terapii dla konkretnego  pacjenta. – Dzięki automatyzacji, ludzie z nietolerancją pokarmową lub specjalnymi potrzebami żywieniowymi (np. pensjonariusze domów spokojnej starości) lub z pewnymi preferencjami smakowymi będą mogli otrzymywać zdrową żywność, która jest dla nich odpowiednia – przekonuje Sollacher. – W tym obszarze możemy wykorzystać nasze aplikacje do zarządzania obiektami lub rozwiązania PLM.

Członkowie projektu mają jeszcze więcej pomysłów w zanadrzu. Na przykład związane z nawykami żywieniowymi wielu Europejczyków, którzy spożywają za dużo soli, cukru i nasyconych kwasów tłuszczowych. Odpowiedzią na ten problem ma być kompleksowy program edukacyjny. W ramach zaplanowanych kursów w ciągu siedmiu lat przeszkolonych zostanie około 10 000 studentów, przedsiębiorców i pracowników branży spożywczej. Ponadto, za pomocą MOOC (Massive Open Online Courses) szkolenia zostaną udostępnione kolejnym 300 000 zainteresowanych osób.

Na koniec – ponieważ w ostatnich latach branża spożywcza bardzo słabo promowała innowacje – EIT food planuje wspierać startupy dotacjami sięgającymi 100 mln euro.  W projekcie pomaga next47, czyli dział promocji firmy Siemens, który zapewnia finansowe i koncepcyjne wsparcie rozwoju technologii, które mogą okazać się przełomowe w różnych branżach. – W branży spożywczej rzadko widzimy spektakularne innowacyjne technologie które mogą odwrócić rynek do góry nogami – mówi Sollacher. W innych sektorach, takich jak przemysł motoryzacyjny, cały czas słyszymy o nowościach technologicznych. Zacząć je stosować także  w branży spożywczej.

Przekład: Nina Vincenz-Krajewska, na podstawie artykułu An Innovation Driver for the Food Industry, Hubertus Breuer.

Również Siemens w Polsce stara się podejmować działania mające na celu wykorzystanie jedzenia, żeby nie trafiało do śmietnika. Przykładem może być tegoroczny firmowy Oktoberfest. Po zweryfikowaniu, jak działa Bank Żywności okazało się, że przekazanie jedzenia potrzebującym nie jest wcale takie skomplikowane. Wystarczy zorganizować pojemniki do zapakowania żywności i logistykę. Dzięki szybkiej mobilizacji pracownikom firmy udało się przekazać potrzebującym jedzenie pozostałe po imprezie.

Firma ma także w planach dodanie nowego kryterium przetargowego, które zobowiązywałoby agencje eventowe do zapewniania podczas imprez ekologicznej zastawy (talerze, sztućce), odpowiedniej segregacji odpadów i wykorzystania produktów, które zostają po wydarzeniu.